جایگاه میرسیدعلی همدانی در گسترش تصوف در آسیای مرکزی

میرسیدعلی همدانی، عارف، صوفی، عالم و شاعر ایرانی قرن هشتم هجری قمری و از مبلغان عمدة دین مبین اسلام در آسیای مرکزی است که در ترویج تصوف در این ناحیه نقشی برجسته داشته است. در این مقاله که با هدف تبیین نقش سیدعلی همدانی در ترویج تصوف در آسیای مرکزی به نگارش درآمده، ابتدا تاریخچۀ پیدایش تصوف به‌اختصار بازگو شده است. گرایش به تصوف در ماوراء‌النهر و شکل‌گیری سلسله‌های صوفیانه در این منطقه بررسی و مهم‌ترین این سلسله‌ها براساس دامنۀ نفوذشان معرفی شده‌اند. طبق تأیید منابع موجود در این زمینه، نقشبندیه، قادریه، یسویه و کبرویه مهم‌ترین سلسله‌های تصوف در این ناحیه بوده‌اند و میرسیدعلی همدانی احیاگر دودمان قدرتمند کبروی در آسیای مرکزی در قرن هشتم هجری قمری بوده است. در ادامۀ مقاله، دربارۀ انتساب میرسیدعلی به شیخ ‌علاءالدوله سمنانی، شیخ ‌محمود مزدقانی، نجم‌الدین محمد الادکانی و شیخ‌ اخی‌علی دوستی و نیز سفرهایی که وی به‌توصیۀ برخی از این بزرگان به مناطق مختلف، ازجمله ختلان و ترکستان داشته، بحث شده است. در پایان، شماری از مریدان و پیروان این عارف برجسته که برخی از آن‌ها از سرآمدان عرفان و تصوف در دوره‌های بعد شدند، معرفی شده‌اند.